Przepisy regulujące emerytury międzynarodowe
Coraz więcej Polaków decyduje się na pracę za granicą, czy to na krótki okres, czy na dłuższy czas. Powstaje więc pytanie, jak okresy zatrudnienia poza Polską wpływają na prawo do emerytury i jej wysokość. Odpowiedź zależy od tego, gdzie pracowałeś i czy istnieją umowy międzynarodowe regulujące kwestie zabezpieczenia społecznego między Polską a danym krajem.
Podstawowymi aktami prawnymi regulującymi kwestie emerytur dla osób pracujących w różnych krajach są:
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego – dla krajów UE/EFTA;
- Dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym – dla krajów spoza UE/EFTA, z którymi Polska zawarła takie umowy (m.in. USA, Kanada, Australia, Korea Południowa).
Praca w krajach Unii Europejskiej
Jeśli pracowałeś w krajach Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Islandia, Liechtenstein, Norwegia) lub w Szwajcarii, obowiązuje cię zasada sumowania okresów ubezpieczenia. Oznacza to, że okresy ubezpieczenia przebyte w różnych krajach UE/EOG są uwzględniane przy ustalaniu prawa do emerytury i jej wysokości.
Proces ubiegania się o emeryturę przebiega następująco:
- Składasz wniosek o emeryturę w kraju zamieszkania lub w ostatnim kraju zatrudnienia;
- Instytucja, która przyjęła wniosek, przesyła go do instytucji ubezpieczeniowych w innych krajach, w których byłeś ubezpieczony;
- Każdy kraj ustala wysokość emerytury zgodnie ze swoimi przepisami, uwzględniając okresy ubezpieczenia we wszystkich krajach UE/EOG;
- Ostatecznie otrzymujesz oddzielne decyzje emerytalne z każdego kraju, w którym byłeś ubezpieczony przez co najmniej 12 miesięcy.
Metoda obliczania emerytury europejskiej
Wysokość emerytury w przypadku pracy w różnych krajach UE/EOG jest obliczana na dwa sposoby:
1. Metoda krajowa – każdy kraj oblicza emeryturę wyłącznie na podstawie składek odprowadzonych w tym kraju, zgodnie z krajowymi przepisami.
2. Metoda proporcjonalna (pro rata temporis) – kraj oblicza teoretyczną wysokość emerytury, jakby wszystkie okresy ubezpieczenia zostały przebyte w tym kraju, a następnie ustala rzeczywistą wysokość emerytury proporcjonalnie do okresów ubezpieczenia przebytych w tym kraju.
Ostatecznie przyznawana jest wyższa z tych dwóch kwot.
Praca w krajach spoza UE/EOG
Jeśli pracowałeś w krajach spoza UE/EOG, sytuacja jest bardziej złożona i zależy od tego, czy Polska ma podpisaną umowę o zabezpieczeniu społecznym z danym krajem.
Kraje, z którymi Polska ma podpisane umowy
Polska ma zawarte umowy o zabezpieczeniu społecznym m.in. z USA, Kanadą, Australią, Koreą Południową, Izraelem, Ukrainą, Mołdawią, Białorusią, Mongolią i Macedonią Północną. W przypadku tych krajów, podobnie jak w UE, stosuje się zasadę sumowania okresów ubezpieczenia.
Należy jednak zwrócić uwagę, że zakres tych umów może być różny – niektóre obejmują tylko emerytury, inne również renty i świadczenia zdrowotne.
Kraje, z którymi Polska nie ma podpisanych umów
Jeśli pracowałeś w kraju, z którym Polska nie ma podpisanej umowy o zabezpieczeniu społecznym, okresy zatrudnienia w tym kraju nie są uwzględniane przy ustalaniu prawa do polskiej emerytury. Nie ma też możliwości transferu składek z tego kraju do Polski.
W takiej sytuacji, aby okresy pracy za granicą zostały uwzględnione przy ustalaniu stażu ubezpieczeniowego, konieczne jest opłacanie w tym czasie składek w Polsce (np. dobrowolne ubezpieczenie emerytalne).
Dokumentowanie okresów zatrudnienia za granicą
Przy ubieganiu się o emeryturę kluczowe jest odpowiednie udokumentowanie okresów zatrudnienia za granicą. Dokumenty, które mogą posłużyć jako dowód zatrudnienia, to m.in.:
- zaświadczenia o zatrudnieniu;
- świadectwa pracy;
- wyciągi z kont ubezpieczeniowych;
- potwierdzenia odprowadzania składek;
- decyzje o przyznaniu lokalnego numeru ubezpieczenia społecznego.
W przypadku trudności w uzyskaniu dokumentów, pomocne mogą być instytucje łącznikowe, które pośredniczą w kontaktach między instytucjami ubezpieczeniowymi różnych krajów.
Najczęstsze problemy związane z emeryturami międzynarodowymi
Osoby pracujące za granicą często napotykają na problemy podczas ubiegania się o emeryturę, takie jak:
- Trudności w uzyskaniu dokumentów potwierdzających zatrudnienie, szczególnie gdy pracodawca już nie istnieje;
- Problemy z uznaniem okresów zatrudnienia w krajach, z którymi Polska nie ma podpisanych umów;
- Długi czas rozpatrywania wniosków emerytalno-rentowych w przypadku świadczeń międzynarodowych (nawet do 12 miesięcy);
- Brak znajomości procedur i wymaganych dokumentów w różnych krajach;
- Problemy językowe przy kontaktach z zagranicznymi instytucjami.
Jak się przygotować do emerytury po pracy za granicą?
Aby uniknąć problemów z uzyskaniem emerytury po pracy za granicą, warto:
- Zbierać i przechowywać wszystkie dokumenty związane z zatrudnieniem – umowy, świadectwa pracy, dokumenty potwierdzające odprowadzanie składek;
- Przed wyjazdem do pracy za granicę zapoznać się z systemem emerytalnym danego kraju;
- Rozważyć dobrowolne opłacanie składek w Polsce podczas pracy za granicą, szczególnie jeśli pracujesz w kraju, z którym Polska nie ma umowy o zabezpieczeniu społecznym;
- Kilka lat przed planowanym przejściem na emeryturę skonsultować swoją sytuację z doradcą emerytalnym specjalizującym się w emeryturach międzynarodowych;
- Wniosek o emeryturę złożyć z wyprzedzeniem, biorąc pod uwagę długi czas rozpatrywania wniosków międzynarodowych.
Podsumowanie
Praca za granicą ma istotny wpływ na prawo do emerytury i jej wysokość. Dzięki przepisom o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w UE/EOG oraz umowom międzynarodowym, okresy pracy w różnych krajach mogą być sumowane, co pozwala na uzyskanie świadczeń emerytalnych odpowiadających całemu okresowi aktywności zawodowej.
Jednocześnie proces ubiegania się o emeryturę międzynarodową jest bardziej skomplikowany i wymaga dobrego przygotowania oraz znajomości procedur. Dlatego osoby, które pracowały za granicą, często korzystają ze wsparcia wyspecjalizowanych doradców emerytalnych.
Jeśli masz pytania dotyczące swojej sytuacji emerytalnej po pracy za granicą, nie wahaj się skontaktować z naszymi ekspertami. Pomożemy Ci przeanalizować Twoją sytuację i przygotować optymalną strategię ubiegania się o świadczenia emerytalne.